Materiał genetyczny

 

Obecnie dzięki badaniom DNA wykrywalność przestępstw wzrosła aż o 60/70%. Dzięki rozwojowi badań nad DNA, można teraz zbadać materiał genetyczny, który uległ częściowemu zniszczeniu na przykład wskutek zanieczyszczenia, zawdzięcza się to systemom takim jak Short Tandem Repeats, w skrócie STR. Progresja metod badania i analizy śladów biologicznych wpłynęła nie tylko na rozpiętość metod zabezpieczania śladów, ale również na sposoby ich późniejszego przechowywania. Ślady biologiczne są śladami wieloletnimi, oznacza to, że nawet po dziesiątkach lat, przy odpowiednio zabezpieczonym materiale, możliwe jest jego porównanie i ponowne przebadanie.Przeprowadzanie analizy DNA nazywane jest również daktyloskopią genetyczną, genetycznym odciskiem palca lub profilowaniem genetycznym. Daktyloskopia genetyczna pozwala na przeprowadzanie badań porównawczych nawet na niewielkich ilościach materiału biologicznego zabezpieczonego na miejscu zdarzenia. Struktura DNA podczas stosowania odpowiednich technik może być powielana wielokrotnie, tak więc używanie próbek wielokrotnie podczas badań nie prowadzi do ich zniszczenia. Jednak DNA jest pomimo swoich innych właściwości, bardzo delikatne, jeżeli nie zostało odpowiednio zabezpieczone. Ślad biologiczny przechowywany w odpowiednich warunkach, czyli zamrożony i przechowywany w minus dwudziestu stopniach lub zasuszony gorącym powietrzem, może przetrwać latami jednak wystarczy jeden niewielki błąd technika na miejscu zdarzenia, czy w późniejszym czasie a materiał biologiczny przepadnie. Nierzadko stosowane są tak zwane badania przesiewowe, polega to na pobraniu materiału biologicznego od przykładowo wszystkich kobiet w wieku od dwudziestu do dwudziestu pięciu lat, zamieszkujących określony obszar. Wysyłany jest apel do mieszkańców o dobrowolne oddawanie próbek śliny. Sprawcy w takiej sytuacji unikają oddania materiału lub wysyłają kogoś innego, aby oddał materiał w jego imieniu.
Genetyczny portret pamięciowy jest to projekt, nad którym od lat trwają badania. Jest jednym z najbardziej nowoczesnych projektów, pozwala na jeszcze większą indywidualizację materiału genetycznego zabezpieczonego na miejscu zdarzenia. Program ma za zadanie odtworzyć wygląd człowieka tylko, że genetyczny, jest to coś na kształt rysopisu, co sprawia, że szanse na schwytanie sprawcy są jeszcze większe w przyszłości. Stworzenie profilu genetycznego sprawcy jest możliwe, ponieważ w DNA każdego człowieka znajduje się około dwudziestu pięciu tysięcy genów mających wpływ na poszczególnie występujące cechy indywidualne takie jak wzrost, kolor skóry, włosów oczu, wszystko to zapisane jest w genach, które odpowiadają za odpowiednią syntezę białek strukturalnego, enzymatycznego czy hormonalnego. Wygląd każdego człowieka jest więc zapisany w jego genach. Niewielkie zmiany jakie można zaobserwować w opisie genetycznym wynikają bezpośrednio z prowadzonego trybu życia lub sposobu w jaki określona osoba się odżywia. Dlatego tak ważne są wstępne badania i analiza znalezionego materiału biologicznego na miejscu zdarzenia. Markery ujawnione w DNA dzięki pobranej próbce pozwalają określić również pewne skłonności człowieka do zachorowań na pewne choroby oraz pozwalają określić możliwość wystąpienia zachowań depresyjnych czy też agresywnych. Analizując poszczególne sekwencje DNA kodującego można uzyskać także wiele innych informacji o podłożu medycznym na temat potencjalnego sprawcy.Badania genetyczne stały się tak samo wartościowym dowodem w sprawach karnych, jak badania daktyloskopijne.
Dzięki badaniom genetycznym można ustalić sprawcę przestępstwa, jego powiązanie z miejscem zdarzenia, można również zidentyfikować zwłoki, czy ustalić pokrewieństwo. Możliwość prowadzenia badań genetycznych została uregulowana w Kodeksie postępowania karnego i ustawie o zmianie ustawy o Policji z dnia 17 grudnia 2004 roku. Oba dokumenty są zgodne z wydaną w 1992 roku Rekomendacją NR R (92) I Komitetu Ministrów Rady Europy dotyczącej właśnie badań genetycznych i ogólnego sposobu ich przeprowadzania. Badania powinny odbywać się z poszanowaniem drugiego człowieka, od którego materiał genetyczny jest pobierany. Zauważono również, że powinna zostać ustalona jednolita polityka kryminalna chroniąca zarówno całe społeczeństwo jak i poszczególne jednostki. Genom jest unikatowym, niezmiennym oraz niepowtarzalnym kodem genetycznym dla każdego człowieka. Prowadzenie badań oraz wyniki uzyskane z analizy umożliwiają, przy porównaniu dwóch lub więcej próbek, ustalić, czy pozyskane próbki materiału biologicznego pochodzą z tego samego źródła. Obecnie dzięki badaniom DNA i porównywaniu próbek sąd ma możliwość, zakładając, że obie pochodzą od tej samej osoby, postawić zarzuty oskarżonej osobie i udowodnić, że to ona jest sprawcą zarzucanych jej czynów. Zadanie przedstawienia dowodów pozyskanych z analizy genetycznej należą do zadań biegłego z zakresu tych właśnie badań, musi on określić prawdopodobieństwo zgodności próbek zawierających materiał genetyczny, a podsumowanie przedstawionej ekspertyzy powinno brzmieć przykładowo w ten sposób: „Otrzymanie ustalonej zgodności dwóch profili DNA jest 1 000 000 razy bardziej prawdopodobne przy założeniu, że to oskarżony (podejrzany) pozostawił badany ślad, niż uzyskanie tejże zgodności, jeśli otrzymany wynik byłby jedynie dziełem przypadku”. Analizując wyniki badań materiału genetycznego biegły powinien zastosować się do wszystkich trzech zasad obowiązujących przy postawieniu prawidłowej ekspertyzy. Analiza przedstawionych w sprawie profili musi brać pod uwagę inne wersje hipotezy postawionej przez sąd, taka analiza zasadniczo powinna udzielać odpowiedzi na postawione pytania oraz analiza oszacowuje która z przedstawionych hipotez jest najbardziej prawidłowa. Trzeba jednak pamiętać, że pobrane i pozyskane materiały biologiczne, z których tworzona jest analiza mogą zarówno pomóc w skazaniu podejrzanego, jak i również doprowadzić do jego uniewinnienia.
W kryminalistycznych badaniach genetycznych bada się również ślady pozostawiające powłokę potowo - tłuszczową. Mogą to być na przykład odciski małżowiny usznej, której badaniem zajmuje się nauka nazywana otoskopią, ale również opuszki palców, na których wierzchu znajdują się pory, przez które wydzielany jest pot, są to ślady dermatoskopijne. Powierzchnia zewnętrzna skóry posiada pewne niepowtarzalne cechy dla każdej osoby, pozwala to na szybką i bezproblemową identyfikację osoby. Przeprowadzenie identyfikacji śladów biologicznych następuje wieloetapowo i obejmuje polimorfizm DNA jądrowego, następnie markery genetyczne i polimorfizm mitochondriów oraz markerów genetycznych zawierających chromosom Y. Obecnie w kryminalistyce swoje zastosowanie ma metoda PCR dająca możliwość jednoczesnego badania kilku fragmentów DNA. Tak przeprowadzane badania, a następnie analizy, są w polskich sądach dopuszczane jako pełnowartościowe dowody w orzekaniu o winie oskarżonych. Jedyny warunek jaki musi być spełniony przez laboratorium kryminalistyczne to posiadanie odpowiednich atestów umożliwiających bezbłędne przeprowadzanie badań, które następnie są reprezentowane przez biegłych z zakresu genetyki na salach sądowych.Inżynieria genetyczna już na wiele pozwoliła współczesnym naukowcom i dalej się rozwija, nie wiadomo, czy za kilka lat nie ułatwi łapania sprawców przestępstw jeszcze bardziej.

Angelika Soroka