Działalność jednostek prowadzących poszukiwania

                                      


Polski system zajmujący się poszukiwaniem osób zaginionych składa się w głównej mierze z działań Policji. W czerwcu 2012 roku Komendant Główny Policji uregulował aktem wewnętrznie obowiązującym postępowanie Policji podczas prowadzenia poszukiwań osób zaginionych oraz identyfikacji osób i zwłok NN. W zarządzeniu tym uregulowane zostały m.in. kwestie dotyczące:

− wprowadzenia oraz określenia trzech kategorii osób zaginionych;

− określenia czynności, jakie Policja powinna podjąć w ramach prowadzonych poszukiwań;

− określenia katalogu danych, które policjant przyjmujący zgłoszenie o zaginięciu osoby jest zobowiązany ustalić;

− zdefiniowania właściwości miejscowych jednostek organizacyjnych Policji do prowadzenia poszukiwania osoby zaginionej oraz określono postępowanie w razie zmiany właściwości jednostki prowadzącej poszukiwania;

− określenia sposobu działania jednostek organizacyjnych Policji w przypadku prowadzenia poszukiwań obywateli za granicą.

Pierwszym działaniem jakie należy podjąć, gdy zauważy się zniknięcie osoby, jest zgłoszenie tego faktu na policję. Podczas przyjęcia zawiadomienia o zaginięciu osoby, kwalifikowane jest ono do jednej z trzech kategorii. Ważne jest aby pamiętać zarejestrować takie zgłoszenie wraz z osobą poszukiwaną, a następnie przeprowadzić rewizję ostatniego miejsca jej pobytu. Do poszukiwań najczęściej wykorzystywane są psy policyjne, sprawdzane są ulubione miejsca osoby poszukiwanej, rozmawia się ze znajomymi, sprawdzane są szpitale oraz izby wytrzeźwień. W ostatnim miejscu pobytu osoby uznanej za zaginioną należy szukać i zabezpieczać różnego rodzaju ślady biologiczne i inne dowody mogące wskazać ewentualne miejsce pobytu takiej osoby. Sprawdzane są również wszelkiego rodzaju ujawnione zwłoki osób NN, które przypominają z opisu osobę zaginioną. Sprawdzane są również przypadki wcześniejszych oddaleń z miejsca zamieszkania, ich rodzaj, czas trwania i skutki. Brana jest pod uwagę sytuacja rodzinna osoby zaginionej, ewentualne konflikty, skłonności samobójcze i tym podobne. Ważne jest, aby podczas składania zawiadomienia posiadać jak najbardziej aktualne zdjęcie takiej osoby, ułatwi to w dużym stopniu poszukiwania. Należy zwrócić uwagę również na fakt, czy osoba poszukiwana nie znajdowała się na pokładzie samolotu, statku czy innego środku transportu, który uległa zniszczeniu bądź wypadkowi. Kolejnym aspektem są jeszcze katastrofy naturalne lub inne zagrożenia wynikające na przykład z napiętej sytuacji wewnątrz kraju. Osoba przyjmująca zgłoszenie jest zobowiązana poinformować zgłaszającego o najbliższym punkcie lub kontakcie do organizacji, która udziela pomocy w takich sytuacjach, głównie psychologicznej. Niezwłocznie po przyjęciu zawiadomienia dyżurny jednostki policji lub wyznaczony przez niego policjant rejestrują zawiadomienie wraz z zaginioną osobą w ewidencji policyjnej oraz sporządzana jest notatka urzędowa, która zawiera wszystkie ustalenia, informacje o zakwalifikowaniu osoby do jednej z kategorii. Rejestracja osoby zaginionej następuje automatycznie w Systemie Informacyjnym Schengen (SIS).

Jednak jak wynika z raportów Fundacji Itaka największym problemem jest bagatelizowanie przez funkcjonariuszy zgłoszeń o zaginięciach. Z reguły każą oni odczekać 24 godziny lub nawet 48 godzin i wtedy dopiero są skłonni przyjąć zawiadomienie i je odpowiednio zarejestrować a w tym czasie mogłyby już działać odpowiednie służby.

W niektórych przypadkach Policja zwraca się o pomoc do innych służb mundurowych, takich jak Państwowa Straż Pożarna, Straż Graniczna czy też stowarzyszenia i organizacje działające na rzecz osób zaginionych. Jedną z takich organizacji pozarządowych jest Fundacja Itaka Centrum Poszukiwań Osób Zaginionych. Fundacja działa na wielu frontach, współpracuje z Policją, dziennikarzami, prowadzi sumiennie stronę internetową oraz transmisje na żywo, wspiera rodziny i bliskich osób zaginionych poprzez darmową opiekę psychologiczną. Ponadto Fundacja Itaka prowadzi zakrojone na szeroką skalę kampanie społeczne takie jak „Bezpieczna praca”, „Nie uciekaj” czy też „Stop depresji”.

Kategorie kwalifikacji zaginięć pomagają sprawnie funkcjonować jednostkom policji. Przykładowo osoby uznane za zaginione, zakwalifikowane do kategorii trzeciej, ich poszukiwania są rozpoczynane po 30 dniach od dnia złożenia zawiadomienia przez rodzinę a następnie zmienia się kwalifikację zaginięcia z trzeciej na drugą. Jednostką Policji odpowiedzialną za poszukiwania osoby zaginionej jest ta jednostka, która znajduje się na obszarze zaginięcia osoby. Jeżeli osoba zgłaszająca zaginięcie znajdzie się w nieodpowiedniej jednostce Policji, zostanie przekserowana odpowiednio do właściwej. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy zgłoszenie zaginięcia odbywa się po zbyt długim okresie czasu aby można było stwierdzić precyzyjnie jej ostatnie miejsce pobytu. Jak napisała Aleksandra Wentkowska w swojej monografii z 2016 roku: „Kierownik jednostki Policji właściwej miejscowo do prowadzenia czynności poszukiwawczych zleca prowadzenie poszukiwania policjantowi komórki organizacyjnej służby kryminalnej lub wyznacza do tego policjanta komórki organizacyjnej. Policjant prowadzący czynności poszukiwawcze jest obowiązany utrzymywać niezbędny kontakt z osobą uprawnioną, a w tym udzielać jej dozwolonych prawem informacji o stanie i przebiegu poszukiwania, nieobjętych klauzulą niejawności”.

Poszukiwanie osób zaginionych za granicą oraz cudzoziemców koordynowane jest przez biuro Komendy Głównej Policji właściwe do koordynowania poszukiwań na skalę międzynarodową. Policjant, który prowadzi poszukiwania osoby zaginionej musi wystąpić z wnioskiem o wszczęcie poszukiwania za granicą. Podstawa złożenia takiego wniosku mogą być dwie sytuacje. Pierwsza gdy zaginięcie osoby związane jest z jej wyjazdem na teren państwa innego niż te znajdujące się w strefie Schengen. Druga sytuacja występuje kiedy w trakcie prowadzenia czynności poszukiwawczych uzyskane zostaną informacje jasno wskazujące, że osoba poszukiwana może przebywać za granicą, w kraju nie należącym do strefy Schengen. W przypadku odnalezienia osoby uznanej za zaginioną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, poszukiwania zagraniczne są natychmiastowo odwoływane. Jeżeli chodzi o zaginione osoby będące cudzoziemcami sytuacja wygląda podobnie. W momencie odnalezienia cudzoziemca lub ujawnienia jego zwłok, niezwłocznie powiadamiane jest o tym fakcie biuro Komendy Głównej Policji koordynujące działania poszukiwawcze na skalę międzynarodową. Jeżeli za osobę zaginioną uznana została osoba małoletnia i ponadto istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa uruchamiany zostaje Child Alert. Zgodnie z Zarządzeniem nr 26 Komendanta Głównego Policji z dnia 18 listopada 2013 roku „Child Alert może zostać uruchomiony, na każdym etapie prowadzonych poszukiwań, jeśli łącznie spełnione zostaną poniższe kryteria:

1) osoba zaginiona w chwili zaginięcia nie ukończyła 18 roku życia;

2) istnieje uzasadnione podejrzenie, że osoba małoletnia, jest ofiarą przestępstwa związanego z pozbawieniem wolności albo jej życie, zdrowie jest bezpośrednio zagrożone;

3) uzyskano pisemną zgodę, której wzór stanowi załącznik nr 8 do zarządzenia, od rodzica albo opiekuna prawnego zaginionej osoby małoletniej na rozpowszechnienie komunikatu, a w przypadku braku możliwości nawiązania kontaktu z rodzicem albo opiekunem prawnym uzyskano zgodę sądu rodzinnego i nieletnich;

4) z posiadanych przez Policję informacji wynika, że rozpowszechnienie komunikatu może w realny sposób przyczynić się do odnalezienia małoletniej osoby zaginionej;

5) uzyskane informacje są wystarczające do sporządzenia komunikatu, który zawiera informacje dotyczące małoletniej osoby zaginionej, a w szczególności:

a) aktualne zdjęcie osoby małoletniej;

b) wiek i imię osoby małoletniej, a w uzasadnionych przypadkach także jej nazwisko;

c) opis ubioru;

d) cechy charakterystyczne;

e) miejsce zaginięcia - zdarzenia;

f) informacje dotyczące okoliczności zaginięcia - zdarzenia;

g) numer telefonu, na który mają być przekazywane informacje o osobie wymienionej w emitowanym komunikacie Child Alert."

Angelika Soroka