Porwanie rodzicielskie

 

Porwanie rodzicielskie jest to zatrzymanie lub wywiezienie osoby małoletniej przez jednego z jej rodziców lub opiekunów, bez zgody tego drugiego. Jest to równoznaczne z pozbawieniem drugiego rodzica lub opiekuna prawnego kontaktu z małoletnią osobą, pomimo posiadanego przez niego prawa do tego kontaktu, ustanowionego sądowo. Najczęściej do porwań rodzicielskich doprowadza brak porozumienia między rodzicami małoletniego, często podjęcie takiej decyzji przez rodzica jest niezwykle krzywdzące dla dziecka, ponieważ traci ono kontakt z rodzicem, z którym do tej pory mógł swobodnie się porozumiewać i spotykać. Sądy i nie tylko zakładają, że dziecko będąc od opieką jednego z rodziców jest bezpieczne, jednak sprawa wygląda zupełnie inaczej. Rodzic podejmujący się porwania własnego dziecka, bardzo często stosują zabiegi mające na celu zmianę tożsamości dziecka, na przykład każąc mu posługiwać się zupełnie innym imieniem i nazwiskiem, farbując włosy czy tym podobne. Takie dzieci najczęściej też nie chodzą do szkół i przedszkoli co odbija się na ich późniejszych etapach edukacji i rozwoju. Dzieci, które stały się ofiarami porwań rodzicielskich nie mają również kontaktu z dziadkami, dalszymi członkami rodziny oraz swoimi rówieśnikami, zaburza to znacząco ich przystosowanie społeczne. Może się zdarzyć, że dziecko będzie również przetrzymywane w strasznych warunkach, chodzi tutaj na przykład o opuszczone budynki, piwnice czy strychy. Takie sytuacje zazwyczaj nie kończą się dobrze, jeżeli chodzi o rodzica podejmującego się porwania rodzicielskiego. Drugi rodzic, po odnalezieniu dziecka, zazwyczaj z niemałą pomocą policji, ma możliwość zgłoszenia całej sprawy do sądu i żądać ustalenia stałego miejsca pobytu dziecka wraz z odebraniem częściowo lub w całości praw rodzicielskich względem drugiego rodzica. Jest to jednak proces równie stresujący dla dziecka i dla rodzica, tak jak w przypadku porwania, jednak niekiedy jest to konieczne ze względu na dobro małoletniego.

Pod względem prawnym w Polsce, porwanie rodzicielskie nie jest przestępstwem. Zgodnie z artykułem 211 kodeksu karnego, karze pozbawienia wolności podlega każda osoba, która wbrew rodzicom uprowadza lub zatrzymuje osobę poniżej piętnastego roku życia, ale doktryna wyklucza z tego kręgu rodziców posiadających pełnię praw rodzicielskich. Zgodnie z kodeksem cywilnym rodzice nie powinni utrudniać sobie nawzajem realizacji przysługujących im praw wobec dziecka. Artykuł 93 kodeksu rodzinnego stanowi, że rodzice są ustawowymi przedstawicielami małoletniego i maja prawo decydować i działać samodzielnie, pod warunkiem, że działania te nie wymagają zgody drugiego rodzica/opiekuna. O najistotniejszych sprawach rodzice decydują wspólnie, nawet jeżeli już nie mieszkają razem, nie są małżeństwem i tym podobne. Za sprawy istotne dla dziecka uważa się przede wszystkim te, które dotyczą miejsca zamieszkania/przebywania; dokonania zabiegu operacyjnego; wyjazdów dziecka za granicę, w tym na różnego rodzaju obozy oraz wszelkiego rodzaju inne sprawy istotne dotyczące małoletniego. Najczęstszymi przyczynami porwań są niewiedza, niechęć w porozumieniu się rodziców, ucieczka przed przemocą psychiczną i fizyczną. Ważną rolę podczas prowadzenia działań związanych z uprowadzeniem dziecka ma Fundacja Itaka, która traktuje dzieci uprowadzone przez jednego z opiekunów jako dzieci zaginione. Zdjęcie dziecka i wszelkie ważne informacje na jego temat są podawane na stronie zaginieni.pl oraz w innych mediach.

Jak jednak wygląda sprawa dotycząca wydawanych orzeczeń w sprawach o porwania rodzicielskie? Najczęstszym wyrokiem jaki usłyszał rodzic dokonujący porwania rodzicielskiego był wyrok skazujący, następnie wyrok warunkowo umarzający postępowanie a następne w kolejności jest postępowanie o umorzeniu postępowania karnego. W najmniejszej ilości wydawane były wyroki uniewinniające i wyroki umarzające postępowanie. Zgodnie z artykułem 211 kodeksu karnego, osoba, która dopuści się uprowadzenia dziecka może zostać skazana na karę pozbawienia wolności od trzech miesięcy do lat pięciu. Przed nowelizacją kara ta wynosiła do 3 lat pozbawienia wolności.

Wśród przestępstw dotyczących porwań rodzicielskich dominują te dokonywane przez mężczyzn. Statystyki kryminalne, badania typu self-report i inne badania witalizacyjne, przedstawiają, że kobiety z reguły popełniają mniejszą ilość przestępstw. Wyniki tych badań przekładają się także na sprawy prowadzone w wyniku porwań rodzicielskich. Z badan przeprowadzonych przez Dianę Dajnowicz – Piasecką, wynika, że w badanych 51 sprawach, to 31 spraw dotyczyło właśnie porwań rodzicielskich dokonywanych przez mężczyzn. Jednak różnica między sprawami dotyczącymi porwać rodzicielskich dokonanych przez mężczyzn a kobiety jest nieznaczna. Może to wynikać oczywiście z małej ilości badanych spraw. Powodem porwań rodzicielskich dokonywanych przez ojców, może być fakt, że sądy znacznie częściej przekazują sprawowanie władzy nad dziećmi matkom. Frustracja i gniew, powodują podejmowanie ryzykownych zachowań względem dzieci i często doprowadzają do uprowadzenia małoletniego dziecka.

Angelika Soroka